Sosyal Yapı

        Atça sosyal yapı akımından Beylikler döneminden buyana tarihi süreç içinde,Yörük ,Rum,Çerkez,Muhacir ve Kürtlerden oluşan ; birlikte yaşayıp,farklılıkları zenginliğe çeviren bir beldedir.Genellikle çiftçilik,hayvancılık,sanatkarlık ve azda olsa Ticaretle uğraşmaktadırlar.

      Karaca Koyunlu taifesi(boyu) (Söğüt Yörükleri –Kayı Boyu-Teke Türkmenleri ) 1466-1467 tarihinden itibaren Aydın ve Menteşe sancaklarında yaşamışlardır.Yonca,( Çulluyan Yörükleri) Penbeğan, Çamurlu, Ulu Serli(Çulluyan Yörüklerine tabi), Bey Gözü, Bayramlı ve Germiyancık aşiretleri: Güzelhisar (Aydın) daki göçerlerdir. (Başbakanlık Osmanlı Arşivleri ve Tahrir Defterleri. nr. 176, s. 188–190; BOA. TD. nr. 270, s. 45–47)  (1)

     Atça’nın  çevre  ovalarında  yaşayan TAŞLIBEYLİK,  DİĞME, HAMAMBAŞI, HASIRCI adlı mevkilerde yurt tutan obalar, Karaca Koyunlu Yörüklerinin bakiyesi olup, yerleşik düzene geçmişlerdir.

Atça’da ismi devam eden bazı Yörük aşiretleri:

1- Horzumlar :      

      Horzum” sözcüğü “Harizm'den gelen Türk” anlamındadır. Horzum Aşireti, Oğuzların 24 boyundan birisi olan Beydilli boyuna bağlı bir oymaktır. 

              13. yüzyılın ikinci yarısında Büyük Selçuklu Devleti Sultanı, Alparslan’ın ordu kumandanlarından Afşin Bey’in komutası altında K. Maraş, Kozan, Niğde, Sivas ve Kayseri dolaylarına gelen 2000 çadırlık kalabalık bir Horzum grubu daha sonra batıya doğru ilerleyerek Honaz’ı fethedip, Denizli bölgesine kadar geldiler. “Denizli Türkmenleri” denilen bu büyük topluluk içinde Kayı, Afşar, Yüreğil, Dodurga, Yazır boyları ile Horzum, Barza, Kızılca-Yalınç, Kızılca Keçili, Sarı tekeli gibi oymak ve obalar da bulunuyordu. Horzum oymağından küçük bir grup daha sonraki tarihlerde çevreye göçerek yerleştiler.(2)

2-Tekeller :

        Selçukoğullarının Anadolu’yu yurt yapmak üzere kazandıkları Malazgirt zaferi ve izleyen yıllarda Antalya yöresine geldiler ve kendi soy kültürlerini bölge coğrafyasına verdiler. TEKE İLİ olarak.  Osmanlı’nın Karamanoğulları ile birlikte yöreye hakim olmaları ile birlikte Teke ili ve Antalya yöresinde ayan ve eşraf olarak bölge yönetiminde sözü geçen Tekelioğulları ailesi varlığını hep sürdürdü.Tekeli Asireti, bugün Mut'a bağlı Tekeli Köyü'nde tamamen yerleşmiş durumdadırlar.(3)

3-Eymirler  :

      Oğuzların, Üçok boyunun Eymir aşireti, diğer Türk boyları gibi Orta Asya’dan yaşanan göç ile Anadolu’ya gelmiş ve değişik mekânları yurt edinmiştir.1071 den sonra  göç eden bu Yörük aşireti Aydın-Karacasu bölgesine yerleşerek ,zamanla çevreye dağılmışlardır.(4)

       Rumlar :

Türkler anadoluya gelmeden önce ege kıyılarında yaşayan halktır.Rum kelimesi herhangi bir dini/mezhepsel anlam taşımamakla birlikte  Doğu Ortodoks Kilisesi mensubudur. Yani, Helen (Yunan)kökenlidir. Osmanlı döneminde imparatorluk  tebaasıdır. Atça’ya 17.asırdan itibaren yerleşerek,ticaretle uğraşıp ekonomik hayata katkıları olmuştur.

1923 yılından sonra Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi  ile Atça’dan tamamen ayrılmışlardır.

  Çerkezler :

       1877–78 Türk-Rus Savaşı'nda yenilgiye uğrayan Osmanlı İmparatorluğu ,savaşı kazanan tarafın şartlarını kabul etmek ve Kuzey Kafkaslardan , Balkanlardan çekilmesi konusundaki isteğini yerine getirmek zorunda olduğundan, Kafkas göçmenlerinin büyük bir bölümü Küçük Asya, Anadolu'nun batısına ve ortasına yerleştirilmişlerdir. Bunlardan Şapsuglar (Şapsığ), Samsun, Balıkesir, Bolu, Aydın, Sakarya vilayetlerine  yerleştirilmiştir.(5)

    Atçada bugün bilinen  sadece 2 ailedir.Çerkez İbrahim, Çerkez Nuri ve oğulları.

  Mubadiller (Muhacirler) :

          Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi veya Değişimi, 1923 yılında Lozan Antlaşması'na ek protokol uyarınca Türkiye ve Yunanistan'ın kendi ülkelerinin yurttaşlarını din esası üzerine zorunlu göçe tabi tutmasına verilen addır.

                Mübadelede Yanya , Selanik, Drama, Kavala, Vodina ve Girit'ten Türkiye'ye gelen soydaşlarımız, Doğu Trakya ve Batı Anadolu'da Rum azınlığın ayrılışı ile boşalan yerlere iskan edilmişlerdir. Bu göçmenlerden bir grup ta Atçadaki Rum bölgesine yerleştirilmiştir.

      Kürtler :

Köyden  şehirlere başlayan göçler ile 1969 - 1970 li yıllarda  Güney doğu vilayetlerinden çalışmak amacı ile gelen yurttaşlarımızdır. Atça’yı yurt edinip kalmışlardır. Mehmet Erçin 1969 yılında Siirt -Kutralandan  Atça'ya ilk gelen ailedir. Sayıları genel nüfusa göre azdır.Diğer gruplar gibi Atçalılarla kaynaşmışlardır.

1891 tarihli Aydın Vilayeti Salnamesine (Yıllık) göre Atça Nahiyesinin Nüfusu:

2498 kadın,2687 erkek, toplam 5185 kişi.

Atça Çelebioğlu Kasabası (Nahiye Merkezi ) : 2009 kadın,2016 erkek ,Toplam 4025 kişi, 1045 hane (ev).

Yağdere Köyü: 852 kişi,227 hane. Uzunlar Köyü: 178 kişi,38 hane. Kılavuz Köyü:198 kişi,50 hane. Çerkez (Mah.)Köyü :69 kişi, 18 hane.

1891 (R.1307) tarihinde,Demirhan ve İncealan Köyleri Sultanhisar nahiyesine bağlı olup;Demirhan Köyü Nüfusu:308 kişi ve67 hane, İncealan Köyü Nüfusu: 263 kişi ve 48 hanedir.(6)

Osmanlı Dönemi

Atça Nahiyesi Nüfus Durumu

Kaynak: Salnâme-i Vilayet-i Aydın [Aydın Vilayet Salnâmesi] . İzmir Aydın Vilayeti  Matbaası , H.1296 (1879) – H.1326(1908)

---------------------------------------------------------------

 1-Yrd. Doç. Dr. Sadullah GÜLTEN, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 12 Sayı 22 Aralık- 2009

 2-Turan Gökçe, XVI. ve XVII yüzyıllarda Lazıkıyye (Denizli) Kazası, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi-2000

 3-Cezmi Yurtsever, Çukurova Türkmenleri, Yeni Zamanlar Dağıtım,İstanbul-2007

 4-Yusuf Halaçoğlu,,Anadolu'da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar 1453-1650 (6 cilt),Türk Tarih Kurumu Yayınları,İstanbul- 2009

 5-  Arsen AVAGYAN:Osmanlı  İmparatorluğu  ve Kemalist  Türkiye’nin Devlet-İktidar  Sisteminde  Çerkesler  ,Belge  Yayınları , İstanbul- 2004

 6-  İbrahim Cavid,Aydın Vilayeti Salnamesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara-2010,s.390,454,549